Bu yazıyı yazarken el ve kollarımda 30 küsür adet kesik var. Bir ara konserlere jiletle çıkan bir ekip vardı ya, Müslüm Gürses dinler çeşit çeşit bdsm fantezileri yaşarlardı. Gitsem yanlarına yadırgamazlardı, o kadar :)
Bu aletleri geliştirmeyi aklıma Kasım 2020'de koyduydum daha yeni bitti. Şaka gibi ama roket yapılacak bir sürede anca iki üç tane bıçaklı çapa üretebildim. Abartmıyorum gerçekten çok zorladı. Başıma gelenleri tek tek yazardım esasında ama defterim gururlu ve nazlı birinde kaldı. Bir türlü geri getirmiyor, ben de yazamıyorum. O yüzden hikayleri es geçelim, kullanımı konuşalım.
.
Çapaları öyle eften püften aletler sanmayın. Siz deyin 50, ben diyeyim 100 çeşit.. Bir uçta herkesin bildiği toprağa vurarak, savurarak kullanılan ağır çapalar: bağ çapası, tütün çapası, domates çapası ve benzerleri. Savurgiller ya da diğer adıyla bel bükücüler. Diğer uçta otlar daha filizken mücadele ertmeye yarayan tel çapalar, diğer adıyla filiz çapası. Bu iki grubun arasında iki aşiret var. Bıçaklı çapalar aşireti ve mekanik çapalar aşireti. Herbirinde belki vardır 30-40 farklı alet. Bugünkü konumuz bıçaklı çapalar aşireti ve diğer aşiretle olan ilişkileri.
.
Nedir? Niye var? Neye yarar?
Üzerinde herhangi bir çeşit bıçak olan, toprağın yüzeyini kazıyarak kullanılan bahçe aletlerine bıçaklı çapa deniyor - (kışın arabanın ön camı buz tutunca kazırırz ya, onun gibi). İki çeşit bıçaklı çapa var. İlkinde bıçak sabit- sabit bıçaklı çapa. İkincisinde biraz hareket etmesine müsade ediyoruz - çayır çapası. Sabit bıçaklı çapalarda bütün yük sopaya biniyor ve kullanımı biraz hantal. Uzun bir sopanın ucundaki bıçakla karpuz kestiğinizi hayal edin, kasar di mi? Biraz öyle. Yavaş kullanılıyor, daha kontrollü. Çayır çapası öyle değil. Hızlı hızlı az ileri, az geri diye kullanılıyor, toprağın üstünü kazıyoruz.
Bıçaklı çapaların her bahçede olmasını gerektiren iki tane özelliği var. İlki sadece genel kullanım için bıçaklı çapaların olmaması (genel kullanım için: üçgen, dörtgen, beşgen, diş çapa gibi genel kullanım çapaları). Otun cinsine özgü tasarımlar da var. Mutfakta her cins bıçak vardır ya, onun gibi. Yoğurt otu çapası, ayrık otu çapası, devedikeni çapası gibi. Herbirinin şekli, kullanımı farklı. Bu her ot için ayrı çapa almanız gerektiği anlamına gelmiyor. Amma bir cins otla başınız büyük dertteyse onun panzehiri olan bıçaklı çapa mutlaka vardır.
İkinci özelliği de bitkileri kalbinden vurması. Yabani otların büyük bir kısmı enerjisini yapraklarında ya da köklerinde depolamıyor. Enerjiyi yapraklarında depolamıyor çünkü her an otlanabilir, ezilebilir. Enerjiyi köklerinde depolamıyor çünkü kuraklık olabilir, hastalık olabilir. Bitkilerin canlarını, gövdenin toprakla buluştuğu yerin hemen altında taşır. Yaprağı yenirse yeniden sürer. Söküp başka bir yere de ekebilirsiniz. Ama kökle gövdenin birleştiği bölge kesilirse, ezilirse geçmiş olsun. Toparlamaz. Bıçaklı çapalar işte orayı kesiyor. Bitkiye en çok zarar verecek noktayı biçiyor. Ayrık otu gibi toprağın 30 cm altından süren otlarda bu iş biraz güç - yalan yok- ama onun bile canını acıtır. Yatağı artık elini kolunu sallayarak işgal edemez.
Özet: Bıçaklı çapa üzerinde bıçak olan çapalara verilen genel isim. İki cinsi var: sabit bıçaklı, hareketli bıçaklı (çayır çapası). Sabit bıçaklılar sert, kuvvetli ancak hantal ve kullanımı yavaş. Çayır çapası hızlı, atik ama her yere uygun değil. Bıçaklı çapalar önemli, çünkü (1) hem genel kullanım için çeşitleri var (üçgen, dörtgen, beşgen..), hem de ot'a özgü tasarımlar var (ayrık otu çapası, deve dikeni çapası..). Diğer neden de (2) bitkinin en zayıf noktasını kesiyor biçiyor.
Ne değildir?
Bıçaklı çapalar çim biçme makinesi ya da tırpan gibi bir alet değil. Onlar gibi üsten üsten kesmiyor bitkileri. Toprağın altından keser, o yüzden otları ya öldürür ya da canına okur. 2-3 kere geçtikten sonra köklerdeki enerji biter, yabani otlar güçten düşer ve ölür.
.
Bu aletler çocuk oyuncağı değil. Gerçekten değil. Göz çıkarır, el keser, dikkat edin.
.
Şimdiye kadar niye yoktu? Araştırma ve geliştirmesi niye bu kadar uzun sürdü?
Topraktan. Hani bıçağı kömüre sokarlar kızdırırlar, sonra cosss diye suya sokarlar kılıç yaparlar. O işlemler tarım aletlerine olmuyor. Isıtıp aniden soğutularak üretilen aletlerin hiçbiri (Türkiye'deki aletlerin çoğu) taşa toprağa dayanmaz (istisnalar kaideyi bozmaz :). Sıfırdan başlamak gerekti.
Şimdi iş bitince tasarımı kolay gözüküyor. Öyle olmadı. Toprakta taş var, savurarak kullananlar var, canavara verenler. Adamlar traş bıçağı geliştiriyor, altı üstü sakal için - her gün televizyondalar. Toprakta her şeyden var! Ondan tarım aletlerinin bıçakların tasarımı farklı. Hem yumuşak olmalı, hem tok, hem sert, hem de esnek. Hem ucuz hem de homojen olmalı.
Yurtdışından örnekler getirdim, analize girdi; yeni malzemeler denedik. 9 üretici nazımı çekti, denediler beğendiler beğenmediler. Bir de bütün bunların üstüne ekonomi zorladı. Üretimi ucuzlatmak gerekti. Yaptık niyahetinde.
.
Sabit Bıçaklı Çapa nedir? Çeşitleri, kullanımı
Bıçağı hareket etmeyen çapalara sabit bıçaklı çapalar deniyor. En az 40-50 çeşidi var. Bu ilk partide en genel kullanıma uygun olanları ürettim. Diğerleri zamanla gelecek.
Sivri uçlular hızlı kullanılıyor, ama kontrolü zor. Hindiba gibi kazık köklü bitkilere saplanıp kalır. Düz kenarlar daha kontrollü, ancak yavaş.
Üçgen çapa ileri doğru hızlı kullanılır geri doğru yavaş. En kullanışlı sabit bıçaklı çapa çeşididir. Genelde en çok bu model tercih ediliyor. Sivri uçlu olması nedeniyle kazık köklere saplanıyor, biraz tehlikeli ve kazara fideleri kökünden kesebilir ya da yarayabilirsiniz. Bu nedenlerden dolayı bostan çapasını geliştirdim.
Bostan çapasını kendinize doğru çekerek kullanıyorsunuz. Ön kısmı da keskin bir alan var, inatçı otları kökünden kesmek için kullanabilirsiniz. Üçgen çapadaki hataları düzeltmek istedim, bu model ortaya çıktı.
Dörtgen çapa hem ileri hem geri doğru hızlı kullanılır. Bir yönü diğerinden daha hızlı. Vidalarını söküp yönünü değiştirebilirsiniz. Genelde yabani otlar 10-20 cm boya eriştiğinde- sebzeler arasında da mesafe daha varsa- hızlıca yatağı alt üst etmeye yarıyor.
Beşgen çapa yurtdışında daire formda satılan çapayla aynı işleve sahip. 5 kenerı var, ileri ucu sivri ancak üçgen çapa kadar değil. Kazık köklere saplanmıyor. Yan kenarları da keskin. Üçgen çapadan 2 kat daha büyük, ağır hantal ve daha pahalı. Çayır çapasıyla benzer işleve sahip.
Yoğurt otu çapası, yoğurt otu gibi toprağın üstünü halı gibi örten, ince bir kökten toprağa bağlanan otlarla mücade etmek için geliştirildi. Üç tane diş çapayı yan yana koyduk, bu sayede yoğurt otunu tarak gbi kesiyor. Ön kısmı da keskin.
Diş çapanın bir kenarı düz diğer kenarı sivri. En küçük sabit bıçaklı çapa çeşidi o. Otların etrafını kazımak için ideal. İsterseniz civatalarından söküp, ön kısmı sivri arka kısmı düz olacak şekilde yönünü değiştirebilirsiniz.
.
Çayır Çapası Nedir? Nasıl Kullanılır?
Çayır çapası bıçaklı çapalar ile mekanik çapaların melezi :) Bıçak yuva içinde hareket ediyor. Bu sayede siz çapayı ileri geri hareket ettiriyorken kendiliğinden uygun açıyı bulup otları kesiyor. En agresif bıçaklı çapa çeşidi. Hızlı kullanılır, hızlıca otları kökünden keser.
Ayrık otu gibi otlarla MÜCADELE etmeye YARDIMCIDIR. Yardımcı :) Çayır çapası alırsanız ayrık otu, kaynaş otu gibi otlardan kurtulursunuz dersem yalan söylemiş olurum. Bu ve benzeri otlar toprağın altından kökler gönderiyor. O kökler ayıklanmadan, topraktan temizlenmeden ayrık otu gibi otlardan kurtulma şansınız yok. Çayır çapası kullanarak onların bahçeyi ele geçirmesini ya da sebzelerin besinlerini/gübresini çalmasını engellersiniz. O otlar gene dipten sürecek, siz de düzenli olarak üstten çayır çapasıyla keseceksiniz. YA DA toprağı traktörle derin sürdürüp çıkan kökleri ayıklayın. Üstünü silaj örtüsüyle bi 6 ay kapatın ve her ay düzenli olarak sürüp kökleri temizleyin. Ayrık otunun tek doğal mücadele yöntemi toprağı derin sürmek, ışığın toprağa ulaşmasını engellemek ve kökleri ayıklamak. Çayır çapası mücadelede size yardımcı.
Bence herkeste olmalı :)
Çayır çapası sapını kırabilir. Doğru kullanılmıyorsa kıracaktır. Tasarım daha kalıın sap takmanıza olanak sağılıyor. Vidaları söküp, dilediğiniz kalınlıktaki bir sapa monte edebilirsiniz. ANCAK sap kırılıyorsa- muhtemelen ya ürün yanlış kullanılıyor ya da toprak bu iş için uygun değil. Beliniz ve sırtınız çok ağrır. Daha kuvvetli bir çapa modeline geçin, toprağınızı havalandırın, daha yavaş kullanın. :)
.
Hangi bıçaklı çapa tercih edilmeli?
Sabit bıçaklı çapalar tel çapanın bir üstü. Boyu 15-20 cm'ye kadar olan yabani otların kontrolünde kullanılıyor. Boyu 30-40 cmye kadar olan otların kontrolü için (otun cinsine bağlı olarak 50 cm'ye kadar) ve hızlı çalışmak için Çayır Çapasını tercih edin.
Hobi amaçlı sebze üretiyorsanız Üçgen ya da Kirpi'nin Bostan Çapası'ndan herhangi birini alabilirsiniz. Yükseltilmiş sebze yatağınız varsa Diş Çapa'yı tercih edin.
Üreticiyseniz sabit bıçaklı çapalardan Üçgen Çapa, Kirpinin Bostan Çapası ve Dörtgen Çapayı almanızı tavsiye ederim. Set halinde de var, bu şekilde 4 farklı bıçağı deneyip kendinize uygun olanı seçebilirsiniz (anahtar ve civatalar pakete dahil).
Çayır Çapaları sabit bıçaklı çapalardan daha etkili. 3 modeli var:
12 cm genişlikte olan model en genel kullanım içindir.
10 cm genişliteki model en sert kullanılacak (kalın köklü bitkiler) ya da dar alanlar için tercih edilir.
14 cm genişliğindeki model daha hafif kullanım içindir. Yatak araları gibi geniş alanların temizliği ve çapası için kullanılır.
Çayır çapalarını sağlam olsunlar diye tasarladım. 14 cm genişliğindeki modeli de zorlayabilirsiniz. Alete bir şey olmaz ancak sap kırılabilir.
.
İmkan varsa 1 adet Çayır çapası ve 1 adet de Sabit bıçaklı çapa (üçgen ya da bostan çapası) tavsiye olunur.
.
Kullanım hataları
Savurarak kullanmayın. Bıçaklı çapalar toprağın yüzeyini ya da hemen altını kazıyarak kullanılır. Otlara vurarak kullanılmaz. Az ileri az geri şeklinde.
Doğru açıda kullanılması önemli. Bıçak toprağa çok dik ise kesmez, kazar. Çok yatay ise otu kaçırır kesmez. Ürünün üzerinde 3 farklı ayar var, dikten yataya doğru. Hangi ayarda rahat iseniz üzerinden ayarlayabilirsiniz.
Bıçaklı aletlerin tamamı için aynı kural geçerli. Bıçak ne kadar keskinse kullanımı o kadar rahattır. Her kullanımdan sonra - mümkün değilse haftada bir- bilemenizi tavsiye ederim. Çok iyi bilemeniz önemli değil, ancak sık sık bilemeniz gerekiyor. Üstündeki kiri, toprağı alması, çeliği az biraz parlatması yeterli. Eskiden tırpanla çayıra ya orakla tarlaya giderken insanlar yanlarına bileme taşı ya da ufak çekiç alırmış (tırpan çekiçle vurarak da bilenir). Ara verdiklerinde bileyip işe devam ederlermiş.
Aletin kırılması zor ancak doğru kullanılmıyorsa sap kırılabilir. Balta, keser, kazma hatta kürek yanlış kullanılıyorsa ilk sap kırılır. Bıçaklı çapalar için de aynısı geçerli.
Bıçakları bilerken fazla ısınmamasına özen gösterin. Akkor hale gelmesin.
.
Tasarım Hikayesi
Yurtdışından getirdiğimiz örnekler 1.5 mm kalınlığındaydı. Denedik, taşlara vurduk, yeterli gelmedi. 2 mm kalınlığında ürettim.
Sac kısımları 3-4-5 mm kalınlıklarda ürettim. Bir önceki blog paylaşımında açıklamıştım ama burada da özet geçeyim. Öyle bir alet olsun istedim ki uzun yıllar kullanın. Boyası atsa paslansa bile sizi yıllarca götürsün.
Hareketli parçalarda aşınma olacak. Olmasını istiyoruz. Daha doğrusu aşınacak diye - onu dikkate alarak- tasarladım. Almanlar aşınma olmasın diye tasarım yapmışlar, hem maliyet katlanıyor hem de gereğinden çok karmaşık bir alet elde ediyorsunuz. Onların tasarımları tıkanıyor, çamur olursa çalışmıyor. Bence hiç gerek yok. 4 mm sacın aşınması yıllar alır zaten (her gün kullansanız bile tahminen 5-7 yıl alır).
Ekonomiden mütevellit bileme gerektirmeyecek yüksek kalitede malzemelerden bıçak üretemedim. Bu haliyle bile Almanlarla aynı kalitedeyiz.
Farklı kalınlıklarda ve bıçak ağızlarına sahip çeşitleri üretmedim. Bu aşamada gerek görmedim.
Dediğim gibi belki 50'den çok çeşit bıçaklı çapa modeli var. Her imalata girdiğimizde özel çeşitlerden bir ikisini üretir, sizelere sunarım. Devedikeni için özel çapa alacak kadar devedikeniyle mücadele eden biri olsaydı duyardım diye düşündüm :))
Fiyatı arttıracak kozmetik işlemleri yapmadım. Gene ekonomiden dolayı. Paslanmazın üzerindeki çizikler, izler belli olmasın diye boya atılır mesela, atmadım.
.
Hayırlı olsun. Umarım severek kullanırsınız, işinizi görür :) Şimdi müsadenizle kağıt, alev ve traktör konularına geçiyorum ;)