Konuyla alakasız girizgah.
Günlerden pazartesi. Haftaya çok güzel başladık. İki katta elektrik yok. Yıllardır çalıştığım, düzenli iş verdiğim elektrikçiyi arıyorum meşgule atıyor. Yarım saat sonra mesajlar düşmeye başladı whatsapp'a şehir dışındaymış, ne zaman dönceğini bilmezmiş, cevap veremeyebilirmiş. Sıkıntı büyük; dondurucular, bilgisayarlar, server. Kendi çapımızda zamana karşı yarışıyoruz. Önereceği usta olup olmadığını sordum. Varmış. Adamın numarısını gönderdi. Kendi numarasını göndermiş...
Zamanlama çok kötü. Yoksa güzel espiri.
En iyisi bloga bir şeyler karalayım.
.
Karakafes bir permakültür klasiği. Gübresi yapılıyor, tavuklara veriliyor, yaralara sürülüyor, kırığa çıkığa iyi geliyor. Kitapların da etkisiyle permakültüre adım atan herkes bu otu bir yerden bulup ekiyor. Herkes derken, Türkiye dışında herkes, çünkü bizdeki karakafes permakültürde bahsi geçen karakafes değil. Başka bir ifade ile permakültür kitaplarında bahsi geçen karakafes ile bizde tohumu dağıtılan, paylaşılan birtki aynı cins/tür vs değil.
Karakafes denilince aklına 4 tür gelmeli. İkisi doğada olan ve tohumla yayılan; diğer ikisi melezlemeyle ortaya çıkan ve evcilleştirilen cinsler. Doğallardan bizim yerel cinsimiz, beyaz çiçek açan oryantal karakafes (symphytum orientale). Daha çok gölgelik, orman altı nemli yerleri sever. Diğer doğal cinsin adı adi karakafes otu (symphytum officinale). Sulak nemli yerleri tercih ediyor, nehir kenarları, bataklıklar gibi. Morumsu, mavimsi renklerde oluyor çiçekleri. Bu her iki cins de tohumla çoğalıyor. Kökünden de çoğaltabilirsiniz tabii, ancak uygun ortam bulursa saman alevi gibi bahçeyi sarmasıyla meşhur.
Farklı karakafes türleri arasında zaman zaman melezlenmeler oluyor tabii. Çok ayrıntıya girmeden bizi ilgilendirenin Rus karakafes otu olduğunu ifade edelim. HDRA'dan (Henry Doubleday Research Assoc.) Lawrance D. Hills diye bir adam bu melez cinslerden steril (yani tohum vermeyen) iki çeşit geliştirdi. Yani başka bir ifadeyle karakafesi evcilleştirdi. Bunlardan biri Bocking 14 diğeri Bocking 4. Bu çalışmayı yapmasının başlıca amacı da şu: Karakafes otunun potansiyeli büyük ancak yabani bir bitki olduğu için kendi çıkarına çalışıyor. Çiçek açıyor, tohum saçıyor, köke çalışıyor ve hayvanlar onu yemesin diye zehirli bir bileşen içeriyor. Özetle:
- Daha çok hasata gelsin diye - bocking 14
- Zehirli bileşen içermesin, hayvan tüketimine uygun olsun diye bocking 4
- Hızla büyüsün, gübreden etkilenmesin - bocking 14 ve bocking 4
- Tohum veremesin, bahçede yayılmasın diye - bocking 14 ve bocking 4
- Ayrık otu gibi otların yayılmasını engelleyen bariyer görevi görsün diye - bocking 14
Başka bir ifadeyle gübre, doğal hayatı destekleme vs için bocking 14, yem için bocking 4 tavsiye ediliyor.
Yani uzun lafın kısası permakültürde bahsi geçen ve bol bol övülen karakafes otu, çiçekçilerde ya da belediyeler tarafından desteklenen kuruluşlarda satılan tür değil (oh sonunda bunu söyleyebiliyorum, her birinden ürün satın alıp tek tek bakmam gerekti). Doğadan topladığımız da değil. Şayet permakültürde bahsi geçen bitkiyi merak ediyorsanız o çeşidin adı bocking 14. Size malesef adi karakafes otu satıyorlar.
Bocking 14 ile adi karakafes otu arasında ne fark var diye soracaksınızdır, açıklayayım. Biri yılda 2 bilemediniz 3 kere hasata gelir, diğeri 4-5 kere ve en az iki kat daha fazla biyokütleyle. Birinin üzerine azotça zengin bir şey dökerseniz (gübre gibi) haliyle affallar, sonra muhtemelen toparlamaz. Bocking 14'ün üstüne 10-15 cm gübre serereseniz bana mısın demiyor, hatta hoşuna gidiyor (bunu bitki 2 yaşına geldikten sonra yapın). Biri ayrık otunu durduruyor, diğeri bana dokunmayan yılan bin yaşasın diyor. Tercih sizin.
Adi karakafes otunu yıllardır yetiştiriyorum. Gübresini hazırlıyorum, tavuklara veriyorum. Arada ciddi fark var. Adi karakafes otu ekip/ dikip sonra permakültürcüler de amma abartıyormuş demeyin sakın. Bu mısırın ehlileştirilmemiş halini ekip, "ne yani, bundan un mu olur" demek gibi bir şey. Adi karakafes otunu tavuklara veriyorken dikkat etmek gerek, fazla verirseniz karaciğer yetmezliğinden ilk horoz ölüyor (içindeki zararlı bileşenden). Tecrübeyle sabit.
Oryantal karakafes otu yılda bir kez hasata gelir, biyokütlesi azdır. Gübreyi de diğer ikisi kadar sevmez.
İyi haber bocking 14 bende ve bir iki arkadaşta var. Yıllar evvel yüzlerce dolar harcayarak getirdik, ektik çoğalttık. Bir aksilik olmazsa - ki olması için neden yok - 2024'de sınırlı sayıda satışı olacak. Baştan diyeyim pahalı olacak.
.
Bocking 14 denilince benim aklıma hep Şark Bülbülündeki dayak sahnesi geliyor. Karşılık da veriyoo :) Heh, karşılık verenin adı bocking 14. Kesiyorsun 1 ayda hasata geliyor. Köpekler gün aksatmadan üzerine işiyor, hoşuna gidiyor. Kökünü alıp parçalıyorsun, her bir parçası sürüyor. Güzel şey :)
link açılmazsa: https://www.youtube.com/watch?v=NVliEjUh8bc
Not: Bu bir şipşak yazısıdır. Karakafes otu nedir, gübresi nasıl yapılır vb, her biri için ayrı entry olacak.